Reflectieverslag

Reflectieverslag: De Aanslag

De Aanslag is een boek dat geschreven werd door Harry Mulisch in 1982. Het wordt beschouwd als één van de bekendste oorlog gerelateerde boeken uit de Nederlandse literatuur. Dat De Aanslag een meesterstuk is, staat dus vast, maar wat vertelt het ons over de maatschappij en vooral, wat kunnen we er uit leren?

Mulisch maakt gebruik van een auctoriële, alwetende verteller. Toch zien we het verhaal door de ogen van de protagonist, Anton Steenwijk te zien. Dat vergroot het inlevingsvermogen en stelt ons in staat om de ware gevoelens van Anton te begrijpen. Dat is dan ook net waar het verhaal om draait, namelijk hoe hij omgaat met de gebeurtenissen en met de aanslag. In tegenstelling tot de meeste oorlog gerelateerde boeken gaat het in De Aanslag dus niet om de oorlog zelf, maar wel om de gevoelens die hij teweegbrengt. 

Wat dan ook meteen opvalt bij het lezen van het boek, is dat Anton permanent wordt achtervolgd door de aanslag, die jaren nadien nog van zich laat spreken. Na het drama werden heel wat vragen opgewekt, die in zijn hoofd zijn blijven spoken. Ondanks zijn onverschillige houding, gaat hij toch onbewust op zoek naar antwoorden, om rust te vinden. Zo zien we dus dat de oorlog theoretisch gezien misschien kan eindigen met een contract, maar dat de realiteit veel complexer in elkaar steekt. Een oorlog eindigt namelijk nooit voor de slachtoffers, zij die het van dichtbij hebben meegemaakt. Dit begrijpt Anton maar al te goed, op het einde van het verhaal vraagt hij zelfs aan Cor Takes: "het is nog steeds oorlog, hè Takes?”    

Zoals eerder vermeld, staat de manier waarop Anton omgaat met de antwoorden die hij krijgt centraal. Anton maakt een hele evolutie mee, die we van dichtbij meemaken. Hoewel de schuldvraag, die een belangrijke rol speelt in het verhaal, ook bij hem wordt opgewekt, leert hij uiteindelijk dat het nutteloos is om in het verleden te leven en een schuldige te blijven zoeken. Hij slaagt erin het verleden te laten rusten en dat is heel opmerkelijk voor iemand die zoveel heeft meegemaakt. Daar kan de moderne mens zeker iets uit leren. Wraakgevoelens krijgen namelijk steeds meer de bovenhand op vergevingsgezindheid en het is dringend tijd om daar verandering in te brengen.

Wat ook mooi is aan het verhaal, is dat Anton niet wordt voorgesteld als een man zonder gebreken. Hij kan onverschillig en futloos overkomen, maar daar ligt net de schoonheid van het personage. Hij is geworden wie hij nu is, door de gebeurtenissen in zijn leven. Het feit dat iedereen zijn eigen levensverhaal met zich meedraagt, draagt bij tot de pracht van het leven.